Veel mensen zijn weliswaar van mening dat fouten gemaakt mogen worden om te kunnen leren, maar zijn vervolgens bang dit in praktijk te brengen: te experimenteren, te proberen, te produceren. Alleen het afdoende en voltooide eindresultaat lijkt te tellen. Maar de worsteling, het proces, moet weggedacht worden. Wie heeft kennis zonder leren? Is het niet allemaal begonnen met de kinderlijke waarom-vragen? Met leren tellen en lezen en schrijven? Wie dit negeert zal vallen in de eigen gegraven kuil van zelfingenomen en zelfgenoegzame perfectie.
Ook gevoelens worden vaak niet geaccepteerd indien deze anders zijn dan blijdschap. Alle andere gevoelens worden al snel bestempeld als negatief. Werkelijk leven is ontmoeten, zegt Buber. Dat is geen verstandelijk ontmoeten als ‘ik weet wie jij bent’. Het is een ontmoeten op zielsniveau. Maar werkelijk leven is dan ook te voelen. Ratio lijkt soms de zeef waardoor de emotie geperst dient te worden. Het is het keurslijf. Of: dat zouden we soms graag willen. Maar gevoelens verdwijnen niet door ze te onderdrukken. Is dat ook zo’n calvinistisch trekje? Ik denk dus ik besta, zegt Descartes. Hij gebruikt gedachten als argument van ‘te bestaan’. Zijn ligt besloten in het denken. Maar het lijkt vaker dat het bestaan wordt gereduceerd tot gedachten. Te bestaan is echter nog niet te leven. Leven in de zin van ontmoeten, verbonden zijn, te beleven, het hart te volgen. Wellicht is dat het argument van ‘te leven’: ik voel dus ik leef. Ik denk dus ik besta, maar voel dat ik leef.
Verhandeling over de methode
Kloppen op de borstkas.
Ik kan de druk niet aan.
Nieuwsgierig ben ik wel,
naar wie daar zal staan.
Ik draai het hoofd er af
om te kijken in de romp.
Zie een emotie gaan,
groot, indringend, plomp.
Wat moet dat betekenen,
vraag ik mij vol afschuw af.
Het zit me in de weg,
en graaf alvast zijn graf.
Ik zoek naar zijn ontstaan,
en vind opeens een hart.
Ik knijp het volledig uit,
tot het droog is en gehard.
De druk is nu verdwenen,
geen emotie zal meer vloeien.
Dat brengt direct Verlichting,
al kan het me niet meer boeien.
Nu ik niets meer voel,
voelt dat juist heel vertrouwd.
Als aan een toren van Babel,
heb ik zorgvuldig opgebouwd.
Het is zoals men zegt,
het tweede vergeet ik even,
ik denk dus ik besta,
het te voelen deed mij leven.
Tevreden in doortastendheid,
draai ik het hoofd weer terug.
Ik kan weer helder denken,
onzekerheid achter de rug.